Đại Sơn là xã biên giới của huyện Quảng Hòa. Người dân phát triển kinh tế chủ yếu là từ trồng trọt và chăn nuôi nhỏ lẻ. Thấy được tiềm năng phát triển cây dưa hấu với giá đầu ra phù hợp, năng suất tốt, hiệu quả hơn trồng nhiều loại cây trồng khác trên nên mấy năm gần đây người dân liên tục mở rộng diện tích. Năm 2023, cả xã có hơn 200 hộ dân trồng dưa hấu, sản lượng hơn 405 tấn, gấp 3 lần năm 2019. Diện tích trồng tập trung nhiều nhất ở 2 xóm Bản Chu và Bản Mới với vài chục hộ trồng.

Năm 2001, nhận thấy khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp với sự phát triển của cây dưa hấu. UBND xã Đại Sơn đã vận động một số hộ dân đưa vào trồng thử nghiệm 2 ha. Mô hình này ngay lập tức đã đem lại hiệu quả gấp 2 - 3 lần so với những cây trồng khác. Nhận thấy hiệu quả kinh tế cao, nhiều dân trên địa bàn xã chuyển diện tích cây trồng kém hiệu quả sang trồng cây dưa hấu. Đến nay, xã Đại Sơn có 36,86 ha dưa hấu, tập trung nhiều nhất ở 3 xóm: Bản Chu, Bản Mới, Đà Sơn với hơn 200 hộ tham gia

người dân xã Đại Sơn ngày một mở rộng diện tích trồng dưa hấu

Hộ trồng ít từ 1.000 - 2.000 m², hộ trồng nhiều từ 10.000 - 20.000 m². Cây dưa hấu được bà con trồng xen canh với các cây trồng khác. Nếu điều kiện khí hậu thuận lợi, đủ nước tưới tiêu, chăm sóc tốt, mỗi quả dưa hấu có thể nặng trung bình từ 4 - 6 kg, nhiều quả to nặng từ 8 - 9 kg/quả. Từ dưa hấu, nhiều hộ cho thu nhập trung bình từ 30- 60 triệu đồng/vụ. Một số hộ thu nhập từ 100 - 300 triệu đồng/vụ.

Dưa hấu được trồng ở xã Đại Sơn chủ yếu là giống dưa sọc, quả to, vỏ giòn, mọng nước, ít hạt và có vị ngọt thanh, so với các loại cây ăn quả, trồng dưa hấu không quá khó,cho thu hoạch sớm khoảng 3 tháng nhưng phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Nếu mưa thuận gió hòa, đủ nước tưới thì cây sẽ phát triển tốt.

Anh Phan Văn Nam, xóm Đà Sơn, xã Đại Sơn chia sẻ: Gia đình anh trồng dưa hấu từ năm 2024. Cây dưa là cây trồng chủ lực mang lại hiệu quả kinh tế cho gia đình anh, So với các loại cây ăn quả, trồng dưa hấu không quá khó nhưng phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Nếu mưa thuận gió hòa, đủ nước tưới thì cây sẽ phát triển tốt. Cần chú ý bón thêm phân chuồng thì quả sẽ to, ngọt và nhiều nước hơn. Năm nay, gia đình tôi trồng hơn 2.000 m2, ước tính thu được khoảng 2-3 tấn quả.

Cũng giống như gia đình anh Nam, trước đây gia đình anh Thạch Văn Đô, xóm Cốc Chang, xã Đại Sơn (Quảng Hoà) ngoài việc trồng cây ngô, cây mía, nhận thấy trồng cây dưa hấu mang lại hiệu quả kinh tế cao mỗi năm gia đình anh trồng 1ha diện tích cây dưa hấu, nếu đều kiện thời tiết thuận lợi, trừ các loại chi phí mỗi một vụ gia đình anh thu nhập từ 50 - 60 triệu đồng. Tuy nhiên năm nay do thời tiết hạn hán, ảnh hưởng đến sản lượng cây dưa, gia đình anh ước tính thu về 30- 40 triệu đồng.

Thời điểm khoảng đầu tháng 6 là bắt đầu vụ mùa thu hoạch dưa hấu ở xã Đại Sơn. Đi dọc truyến đường từ thị trấn Hòa Thuận và xã Đại Sơn thời điểm này thấy nhiều xe ban bánh, mỗi xe chở 4-5 tạ dưa hấu thu hoạch tại xã Đại Sơn được người dân chở ra bán, năm nay giá bán buôn dao động 4-5 nghìn đồng/kg, bán lẻ 8-10 nghìn đồng/kg. Do giá cả phải chăng, dưa có độ ngọt thanh, nên được bà con nơi đây cũng như một số vùng lân cận ưa chuộng.

Bà con nhân dân và thương lái cái vùng lân cận tìm đến mua dưa hấu tại xã Đại Sơn

Việc chủ động chuyển diện tích đất nông nghiệp sang trồng cây có giá trị kinh tế cao ở xã Đại Sơn là giải pháp hợp lý tránh tình trạng bỏ phí đất sản xuất hoặc canh tác kém hiệu quả. Bên cạnh đó, nhờ cây dưa hấu thu nhập của người dân được tăng lên, đời sống ngày một khấm khá. Số hộ nghèo toàn xã theo tiêu chí mới  năm 2022 là 109 hộ đến nay giảm còn 19 hộ chiếm tỷ lệ 17,4%.

Ông Hoàng Văn Bối, Phó chủ tịch UBND xã Đại Sơn, Quảng Hòa cho biết: Để đảm bảo cho bà con yên tâm sản xuất, chính quyền địa phương sẽ tìm các nguồn lực, phối hợp với các ngành chức năng để tìm đầu ra ổn định cho bà con trong vụ mùa tiếp theo, bên cạnh đó để bà con có kỹ thuật chăm sóc cay dưa chúng tôi sẽ phối hợp mở các lớp tập huấn về khoa học kỹ thuật để áp dụng vào sản xuất để làm sao đem lại hiểu quả kinh tế cao hơn.

Những ngôi nhà sàn trước kia ở xã Đại Sơn nay đã được thay bằng những ngôi nhà xây mái lợp tôn kiên cố, sự đổi thay của mảnh đất vùng biên nơi đây là minh chứng cho giá trị mà cây dưa hấu đem lại. Hiệu quả của cây dưa hấu đang là hướng đi mới trong sản xuất nông nghiệp của bà con nông dân trên địa bàn xã Đại Sơn. Cây dưa hấu thực sự trở thành cây trồng chủ lực, giúp bà con xoá đói, giảm nghèo bền vững.

Bế Huệ